Kuźniaki i Wielki Piec

Kuźniaki – malownicza wieś położona w gminie Strawczyn – nad rzeką Łośną, którą Stefan Żeromski nazwie Wierną Rzeką. W pamięci czytelników na zawsze pozostanie tą, która strzeże tajemnic, obmywa rany, ukrywa dokumenty czy też zabierze judaszowe srebrniki wręczone Salomei. Po prostu okolica, która aż się prosi o romantyczne historie, a słynie z przemysłu.

To w Kuźniakach zaczyna się najdłuższy turystyczny trakt województwa Świętokrzyskiego – czerwony szlak im. Edmunda Massalskiego, tu także znajduje się jeden z cenniejszych zabytków przemysłowych regionu czyli wielki piec. Wielki, ale jednocześnie najmniejszy wśród pozostałych działających w XVIII wieku w Polsce. Stanął nad rzeką Łośną – dzięki rodzinie Radońskich – w 1782 roku. Obiekt, który dziś widzimy w Kuźniakach powstał w latach 1860 – 1870.

Jak we wszystkich innych obiektach funkcjonujących w ramach Zagłębia Staropolskiego, tak i praca w tym zakładzie działała w oparciu o siłę spadku wody, w związku z tym przy ówczesnym piecu powstały także grobla, staw, upusty i kanał wodny, który doprowadzał wodę do
zakładu. Energii dostarczał węgiel drzewny.

W połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku piec w Kuźniakach był zdolny przetopić 65 tysięcy pudów surowca, czyli tysiąc ton wytopu rocznie. Produkowano tu balustrady, blachę, rury, krzyże, pomniki cmentarne i inne wyroby metalowe.

Zakład wielkopiecowy w Kuźniakach pracował do końca XIX wieku, kiedy to wyczerpały się zasoby rudy żelaza w najbliższej okolicy, a transport z dalszych miejsc niósł ryzyko nieopłacalności. Do dziś zachowała się znaczna część układu hydrotechnicznego, a także – wykonana z czerwonego piaskowca – główna część pieca w formie stożka.

Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków techniki, obecnie znajduje się na terenie prywatnym.