Dom Opata w Nowej Słupi

Powstanie budynku, zwanego Opatówką, związane jest ściśle z rozwojem opactwa benedyktynów na Świętym Krzyżu. W XVIII w., w miejscu zniszczonego drewnianego szpitala i kościoła św. Michała, opat Karski rozpoczął budowę nowego, murowanego kościoła i plebanii. Zbiegło się z to wielkim pożarem, który strawił barokowy kościół na Świętym Krzyżu. W związku z tym budowę kościoła przerwano, pozostał natomiast budynek plebanii, w którym mieściła się zakrystia, magazyn i mieszkanie proboszcza. Przez wiele lat funkcjonował tu szpital, przytułek dla starców i szkoła przyklasztorna. Od 1807 r. szkoła stała się publiczną szkołą świecką, a od 1815 r. podwydziałową, którą prowadzili łysogórscy benedyktyni. Po kasacie opactwa świętokrzyskiego w 1819 r. Opatówka przeszła na własność państwa. W budynku powstała ludowa szkoła elementarna, która funkcjonowała do połowy XX w. Obecnie w wyremontowanym budynku mieści się biblioteka i siedziba Towarzystwa Przyjaciół Nowej Słupi.