Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Matki Bożej Szkaplerznej

Działo się w Strawczynie 1. listopada 1864 roku o godzinie pierwszej po południu. Stawił się Wincenty Żeromski dzierżawca ze Strawczyna lat 46 mający i w przytomności Walentego Pańczyka lat 42 i Jana Zajęckiego lat 65 mających, rolników (…) okazał nam dziecię płci męskiej (…) Dziecięciu temu na Chrzcie Świętym dziś, przez księdza Michała Tomaszewskiego odbytym nadano imię Stefan – można przeczytać w metryce chrztu Stefana Żeromskiego, zachowanej w kościele, przed którym stoimy.

Świątynia wzniesiona została w 1629 roku z fundacji ówczesnego właściciela wsi Krzysztofa Rawita de Gawrony Gawrońskiego, herbu Rawicz, zasłużonego wojownika z Moskwą, Szwedami i Tatarami. Konsekrowana 6 sierpnia 1686 roku biskupa Wojciecha Stawowskiego.

Kościół budowany w stylu gotyckim, po restauracji zyskał rys barokowy. Orientowany, na planie krzyża łacińskiego, od północy zdobi go kaplica Matki Bożej Szkaplerznej.

W wykonanym z drewna ołtarzu głównym – tajemnica Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XVII wieku. Na zasuwie głównego obrazu znajduje się postać świętego Erazma, biskupa i męczennika. Nad obrazem Wniebowzięcia – ukoronowanie Maryi Panny, zaś na szczycie ołtarza góruje rzeźba świętego Michała Archanioła. W ołtarzach bocznych – obrazy św. Józefa i Ukrzyżowanie Pana Jezusa.

Wyposażenie ołtarza głównego stanowią także dwie trumienki z relikwiami, w jednej z nich znajdują się kości nieznanych świętych, a w drugiej relikwie św. Blandyny. To nie jedyne relikwie w kościele – w kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej, w relikwiarzach przechowywane są relikwie św. Felicissimusa wydane w Rzymie w 1713 roku – i relikwia św. Klemensa.

Przed rozbudową kościoła, która miała miejsce w 1974 roku, w nawie stały cztery ołtarze – poświęcone były Chrystusowi na krzyżu, Świętemu Antoniemu z Dzieciątkiem Jezus, Świętemu Józefowi, Świętemu Walentemu z jego relikwiami. Obecnie ołtarze św. Walentego i św. Antoniego znajdują się w nowej części kościoła.

W starym kościele znajduje się także zasklepiona kaplica z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej, na zasuwie obraz M. B. Szkaplerznej. Kaplicę oświetlają trzy okna. Jedno z nich łączy kaplicę z nawą główną kościoła. W inwentarzu z dnia 23 lutego 1888 roku, ołtarze w kaplicy były ozłocone i pomalowane na kolor czarny, tak jak pozostała część ołtarzy w całym kościele.

Niespecjalnie hojni w wydatkach byli właściciele Strawczyna – Eustach i Barbara z Rudnickich Kołłątajowie, którzy w 1835 roku prowadzili prace restauracyjne – w sprawozdaniach pisano: „Wygląd kościoła z zewnątrz i wewnątrz strachem przeraża”.

W latach pięćdziesiątych XX wieku kościół przebudowano, z czasem wyremontowano jego wnętrze, a na początku lat 90 – tych przeprowadzono prace konserwatorskie. Odnowiono wówczas wszystkie ołtarze, wymieniono dzwony, odrestaurowano organy.